پژوهشگران عراقی بر این باورند، حوادثی که عراق شاهد آن است، موجب ظهور نسلی در این کشور خواهد شد که سراسر وجودش را نفرت، طایفه‌گرایی و افراط گرایی فراگرفته و این خطری جدی است که جامعه عراق را تهدید می‌کند.

با افزایش عملیات‌های تروریستی و تبعیض‌های طایفه‌ای و فتنه‌های مذهبی در عراق به راحتی می‌توان روحیه افراط گرایی و طایفه‌گرایی را بین بسیاری از طوایف این کشور مشاهده کرد.

به‌‌گونه‌ای که به راحتی می‌توان دشمنی و خصومت‌ورزی را در سخنان و اظهارات برخی از طوایف و عشایر عراقی ملاحظه کرد و دریافت در این روحیه‌ها جایی برای تسامح و پذیرش دیگران نیست.

جریان‌های تندرو و خصومت‌ورز

نگاهی گذرا به جامعه عراق نشان می‌دهد، جریان‌های تندرو و طایفه‌ای که یکی از نتایج حاکمیت بیش از یک دهه جنگ و هرج و مرج‌ بر این کشور است، سراسر این جامعه را فراگرفته، در نتیجه صدها گروه و جریان تندرو با نام‌ها و عناوین مختلف در عراق فعالیت دارند.

رشد افراط گرایی و تشدید خشونت موجب شده، تسامح، همزیستی مسالمت‌آمیز و پذیرش دیگران به رویایی دست‌نیافتنی در عراق تبدیل شود، به همین دلیل این جامعه پیش از هر چیز نیازمند خاموش کردن آتش نفرت و کینه‌توزی و سپس بازنگری در ساختار اجتماعی عراق و ایجاد چارچوب‌هایی تربیتی بدور از افراط گرایی و طایفه‌گرایی و ایجاد شناخت و آگاهی جدید از دین و مذهب مبتنی بر تسامح و همزیستی مسالمت‌آمیز است.

هزار بار خطرناک‌تر از داعش

جامعه عراق در مرحله کنونی با بحران بزرگ و خطرناکی مواجه است که در ظهور نسلی از کودکان و جوانان عراقی که توان پذیرش دیگران و همزیستی مسالمت‌آمیز با آنها را ندارند، نمود پیدا می‌کند، نسلی که نمی‌تواند، تصور کند، شریکی در جامعه داشته باشد که اعتقادات و دیدگاه‌هایی مغایر و متفاوت داشته باشد.

دلیل ظهور این نسل را باید در منازعات و درگیری‌های طایفه‌ای و مذهبی حاکم بر عراق ملاحظه کرد که موجب انزوای آنها داخل دیوارهای جماعت‌ها، طوایف و عشایر بسته‌اشان و از بین رفتن پذیرش دیدگاه‌های مغایر و مخالف در میان آنها شد.

در این شرایط افراد تنها خود و افرادی را می‌بینند که افکار و دیدگاه‌های مشابهی دارند، در این شرایط افکار و اندیشه‌های افراط گرایانه و گمراه‌کننده و عوام‌فریبانه رشد می‌یابند و زمینه ارتکاب هر جرم و جنایتی با اطمینان خاطر و آرامش خیال فراهم می‌شود.

ظهور چنین نسلی مطمئنا هزار بار خطرناک‌تر از داعش است و اولین گام برای مقابله با چنین نسلی درمان‌ روحی، روانی و فرهنگی برای باز گرداندن قدرت از دست رفته پذیرش دیگران و همزیستی مسالمت‌آمیز با طوایف و پیروان ادیان دیگر است.

مفاهیم و ارزش‌هایی همچون تسامح، تساهل، پذیرش دیگران و همزیستی مسالمت‌آمیز تنها در شرایط اجتماعی است که رشد و نمو می‌یابند یا از بین می‌رود و آنچه در آن شکی نیست، اینکه این مفاهیم و ارزش‌ها در راستای منازعات داخلی و فتنه‌های طایفه‌ای و مذهبی در عراق کاملا از بین رفته‌اند و این مفاهیم را بی‌معنا کرده‌اند

برای احیای چنین مفاهیمی نیاز به سعی و تلاش فراوان و کارهای عمیق فرهنگی و اجتماعی و در صورت نیاز انقلاب فرهنگی است.

آموزه‌های بسته و میراث افراطی

نگاهی به آموزه‌های حاکم بر جامعه عراق نشان می‌دهد، اغلب این آموزه‌ها، آموزه‌های بسته‌ای هستند که جایی برای گفت‌وگو و تعامل با دیگران و افکار و اندیشه‌هایشان نمی‌گذارد.

در این آموزه‌ها جایی برای بحث و تبادل نظر درباره مقدسات نیست، مقدسات کورکورانه تقدیس می‌شوند و تنها بر ارزش‌ها و مفاهیم موروثی غیرقابل تغییر تکیه می‌شود.

عوامل فوق موجب می‌شود، جامعه عراقی در شرایطی رشد یابد که گفت‌وگو و تعامل با دیگران جایی در آن نداشته باشد و هرچه هست، اطاعت مطلق در خانه و مدرسه و عرصه سیاست است.

بنابراین جایی برای بحث و مناقشه درباره ایده‌ها و اندیشه‌هایی که بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها ارائه می‌دهند، نیست، بلکه باید بی‌‌قید و شرط آن را پذیرفت.

این دیدگاه شکل‌گیری و ظهور گرایشات خطرناکی را درپی دارد که موجب می‌شود، به راحتی دیگران را ارزیابی و احکام منفی علیه آنها صادر کرد.

تعمیق این منفی‌گرایی به تکفیر و تعصب‌گرایی و سپس تعمیم تکفیر به دیگران منتهی می‌شود. در این شرایط افراد دنیای پیرامون خود را خیر و شر، سیاه و سفید ویا حق و باطل می‌بینند و آنها همیشه بر حق‌اند، بنابراین همه را به پذیرش معتقداتشان دعوت می‌کنند، در غیر این صورت ردکنندگان به حاشیه رانده شده و مجازات خواهند شد، تروریسم سازمان یافته نتیجه طبیعی چنین برداشتی است.

اصلاح سیستم آموزشی و تربیتی

یکی از مهمترین گام‌هایی که باید برای مقابله با این شرایط برداشته شود، اصلاح سیستم آموزشی و تربیتی است. در چنین سیستمی باید فرهنگ تفکر و اندیشه آزاد گنجانده شود، در غیر این صورت باید در انتظار تشدید و تعمیق اختلافات فکری و اعتقادی بین نسل‌های جدید و قدیم و طوایف مختلف باشیم.

احترام به دیدگاه و اعتقادات و باورهای دیگران باید محور اصلی این نظام آموزشی و تربیتی باشد.

تشدید کینه و نفرت

پایگاه خبری «کتابات» در پایان این گزارش آورده است: حداقل 12 سال است، مردم عراق روز خود را تنها با شنیدن اخباری درباره انفجارها، خشونت‌ها و دیدن تصاویر کشته‌ها و زخمی‌های ناشی از این رخ‌دادها و ترس و وحشت اشاعه یافته از آنها آغاز می‌کنند.

رهاورد چنین شرایطی روی آوردن بیش از پیش عراقی‌ها به رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اینترنتی است که بسیاری از آنها سرمنشاء و ریشه طایفه‌گرایی و افراط گرایی و دامن‌زننده به آن هستند.

به این ترتیب عراقی‌ها به جای تسکین دردها و رنج‌هایشان با تحریک و تشدید و تعمیق آنها مواجه می‌شوند و در این بین جوانان در نوک پیکان این حملات رسانه‌ای هستند.

اینجاست که ایجاد آگاهی و بیداری در جامعه و حضور قدرتمند موسسات و دستگاه‌های حکومتی و تربیتی و همچنین روحانیت بیدار و آگاه برای جلوگیری از رشد چنین احساسات و اصلاح باورها و اعتقادات نادرست شکل‌گرفته امری ضروری می‌نماید.